Czym jest konosament?
Konosament (ang. Bill of Lading; B/L) to morski unikalny dokument wydawany w formie papierowej, który potwierdza usługę związaną z realizacją transportu. Określa on właściciela towaru i pełni rolę zabezpieczenia m.in. praw i ryzyk związanych z wykonywaniem transportu morskiego. Konosament morski jest papierem wartościowym, który przenosi prawo własności – okazując konosament, wskazujemy, kto jest odbiorcą i nadawcą towaru. Określa miejsca załadunku i miejsce docelowego. Bardzo ważnym zapisem w konosamencie jest informacja dotycząca przewożonego ładunku – wielkości, ilości, wagi, kubatury.
Konosament morski powstaje dokładnie w momencie, kiedy ładunek znajduje się na statku. Nie może powstać wcześniej ani później, po przypłynięciu, ponieważ potwierdza on, jako list przewozowy, usługę transportową.
Ukształtowanie się konosamentów morskich wiąże się ze zjawiskiem konteneryzacji. Najbardziej popularnymi konosamentami są konosamenty imienne. Jednak możemy wyróżnić wiele rodzajów konosamentów, np. konosamenty armatorskie – wystawiane bezpośrednio przez linię oraz konosamenty spedycyjne – wystawiane przez spedytorów. Kuehne+Nagel, jako spedytor wykonujący usługę transportową nieposiadający własnej floty, wystawia konosament operatora NVOCC, czyli Non-Vessel Operator i na tej podstawie poświadcza usługę transportową.
Konosament ujmuje ryzyka związane z transportem i bezpieczeństwem podróży. Uczestnicy morskiego procesu transportu powinni być świadomi swoich praw, obowiązków i ryzyk, które są opisane w dokumencie. Konosament jest najważniejszym dokumentem w transporcie morskim, a jego utrata może narazić uczestników procesu na straty np. w przypadku wystąpienia awarii wspólnej.
Jak wygląda cykl życia konosamentu?
Przykład: Ryszard z Gdańska kupuje kontener kubków od Piotra z Azji.
Każda ze stron dąży do obustronnej satysfakcji – Kupujący, realizując zamówienie, jest zobligowany do dokonania przedpłaty przed produkcją zamówionego towaru, aby Sprzedający miał gwarancje dokonania transakcji.
Po dokonaniu transakcji, Sprzedający przystępuje do produkcji zamówionego towaru. Po wykonaniu całej produkcji, Sprzedający informuje Kupującego, że jest gotowy do wysyłki. Tym samym Sprzedający oczekuje przelewu dotyczącego zapłaty za wykonaną usługę. Sprzedającego i Kupującego dzieli ponad 16 000 kilometrów, więc Kupujący nie jest w stanie stwierdzić, czy zamówienie jest zgodne z ustaleniami.
Kupujący może w takiej sytuacji zgłosić się do operatora logistycznego, jak np. Kuehne+Nagel, który na podstawie zlecenia może zweryfikować zamówienie jeszcze przed wypłynięciem kontenera z Azji do Gdańska oraz je poświadczyć. Kuehne+Nagel realizuje usługę dodatkową, sprawdzając ładunek, dokonując czynności związanych z oględzinami, określając jakość towaru oraz upewniając się, że ładunek zakupiony przez Kupującego jest dokładnie taki sam, na jaki obie strony się umawiały.
Drugą czynnością, którą wykonuje Kuehne+Nagel jest usługa transportowa. Po otrzymaniu ładunku lub podjęciu go (w zależności od warunków współpracy) transportujemy go do terminala, gdzie dokonujemy czynności związanej z załadunkiem na statek.
W tym momencie powstaje konosament morski.
Większość konosamentów, które są obecnie w obrocie, jest wystawionych w oryginałach, ponieważ związane jest to z usługą transferu pieniężnego za wykonaną pracę. Na podstawie trzech oryginałów konosamentów morskich mamy pewność, że ładunek we wskazanej ilości został nadany i wypłynął z portu. Oznacza to, że nadawca po otrzymaniu zapłaty ma prawo przetransferować prawo własności do ładunku na podstawie konosamentu do wskazanego odbiorcy.
Konosament morski w takim wypadku trafia do Kupującego. Jest on papierem wartościowym i posiada takie cechy, jak weksel, przenosząc prawa własności.
Prawa własności są przenoszone na podstawie indosu – strony przekazują własność dokumentu do towaru. W konosamencie, nadawca zobligowany jest dokonać indosu. Indos to potwierdzenie pisemne wraz z pieczątką, że ładunek jest zwalniany na kolejny podmiot. Sprzedający zwalnia ładunek na kolejny podmiot. Później Kupujący dokonuję kolejnego indosu, czyli potwierdza, że jest osobą, która odbiera towar.
Co w sytuacji gdy po dokonaniu transakcji handlowej, Kupujący odsprzedał towar podczas transportu na morzu?
Kupujący może dokonać transferu prawa własności do tego ładunku na podstawie indosu na podmiot trzeci. Wtedy podmiot trzeci będzie kolejną stroną transakcji. Po dopłynięciu towaru do wskazanego punktu, odbiorcą może być podmiot trzeci.
Konosament – na co zwracać szczególną uwagę?
Niezgodność danych dotyczących towaru na packing list, fakturze handlowej i konosamencie
Konosament morski powinien być ściśle powiązany z dokumentacją handlową. To jest najczęstsza przyczyna problemów, a tym samym dodatkowych kosztów, ponieważ wstrzymuje transport. Transport morski w większości przypadków odbywa się na terenach międzynarodowych. Konosament morski powinien przedstawiać dokładne dane dotyczące nazwy ładunku i zawartości przesyłki, jej pochodzenia, miejsca nadania i odbioru, danych odbiorcy i załadowcy oraz tych dotyczących ładunku: waga i kubatura. Konosament musi być ściśle powiązany z packing list – dokumentem komercyjnym, który również powinien potwierdzać dane powiązane z konosamentem.
Brak indosów.
Kiedy Sprzedający wysyła konosament poświadczający transakcję jest zobligowany do tego, żeby umieścić w konosamencie swoją pieczątkę i swój podpis. Jest to szczególnie ważne w przypadku konosamentów to order, ponieważ ta transakcja może być przekazywana do kolejnych podmiotów, które potencjalnie będą chciały przenieść własność na inny podmiot.
Co zrobić, aby ograniczyć ryzyko?
Po dokonaniu transakcji i opłaty za ładunek warto zgłosić się do załadowcy z prośbą wystawienia tzw. SeaWayBill albo dokonania telex release. W takiej sytuacji producent, po otrzymaniu środków pieniężnych za wykonaną usługę, może zgodzić się na zwolnienie ładunku bez okazania konosamentów. Aby tak się stało powinien zgłosić się do operatora w porcie i poprosić o telex release.
